حذف دلالی نیازمند هوشمندسازی نظام توزیع است

به گزارش شهرآرانیوز دلال؛ بار منفی این کلمه در سال‌های اخیر و با نفوذ تورم به بازار‌های مختلف بسیار بیشتر شده است. تا کالایی گران می‌شود، بسیاری از افراد، متهم ردیف اول را دلالان می‌دانند؛ کسانی که از بازار‌های کشاورزی و صنعتی بگیرید تا اخبار، طلا، خودرو و... حضور دارند. برخی هم تا انتقادی به دلال و دلالی می‌شود از لزوم وجود واسطه‌ها برای تکمیل زنجیره تأمین می‌گویند و این بار منفی درباره وجود واسطه‌ها را مورد نقد قرار می‌دهند.

شاید منطقی‌ترین دیدگاه مربوط به کسانی باشد که نقش این افراد را خاکستری می‌دانند. البته برای جلوگیری از سوءتفاهم، بگذارید همین ابتدا به یک تفاوت در معنی اشاره کنیم؛ هرچند عده‌ای واسطه‌گری را مترادف دلالی می‌دانند، اما این دو واژه در بیشتر مواقع با معانی متفاوتی به‌کار می‌روند. در اینجا نیز ما واسطه را به‌عنوان یک نقش مفید اقتصادی و دلال را به‌عنوان یک عضو زائد بین دو طرف معامله در نظر می‌گیریم. اما نقش هر کدام چیست و چه تأثیری بر بازار دارند؟

همان‌طور که می‌دانید، واسطه‌ها حلقه اتصال میان تولید و مصرف‌کننده نهایی هستند. فرض کنید شما تولیدکننده لبنیات هستید و برای فروش محصول خود فقط در یک کلان‌شهر باید با صد‌ها هزار فروشنده جزء رابطه برقرار کنید. دردسر‌های مربوط به سفارش‌گیری، حمل، تحویل، مرجوعی، تسویه‌های مالی و کار‌های دیگر زیاد است، بنابراین معمولا تولیدکنندگان برای تمرکز بر تولید، این‌کار را به واسطه‌ها می‌سپارند. در چنین حالتی وجود یک یا دو پخش اصلی که واسطه میان تولیدکننده و مصرف‌کننده باشد، می‌تواند هزار رابطه را به تعداد محدودی کاهش دهد.

تا اینجای کار مشکلی نیست، جنبه منفی واسطه‌گری که اینجا با عنوان دلالی از آن یاد می‌کنیم، زمانی مصداق عینی پیدا می‌کند که عده‌ای سودجو با ورود به شبکه تولید تا عرضه، از شرایط سوءاستفاده کرده و جیبی بزرگ برای پول مردم می‌دوزند. چطور؟ از طریق طولانی و پیچیده‌کردن زنجیره توزیع، احتکار کالا‌ها و رساندن قیمت‌ها به چندبرابر قیمت عادلانه و واقعی به دست مصرف‌کننده.

هوشمندسازی نظام توزیع، یکی از راهکار‌های حذف دلالان است. یکی از دلایل ایجاد سایت‌های فروش مستقیم که شاید این روز‌ها تبلیغات آن‌ها را در رسانه‌های رسمی دیده باشید، همین موضوع یعنی حذف دلالان و رساندن محصول به مصرف‌کننده است، البته این راهکار برای همه بازار‌ها جوابگو نیست، اما می‌تواند بخش زیادی از واسطه‌ها را حذف کند.

همچنین علاوه بر هوشمندسازی نظام توزیع، ازجمله راهکار‌های دیگر برای کوتاه‌شدن دست دلالان، افزایش تولید از یک‌سو و گسترش نظارت‌ها از سوی دیگر است. گفته می‌شود اگر اطلاعات، شفاف و دردسترس همگان باشد و قیمت‌گذاری دستوری اعمال نشود، شکاف یا رانت اطلاعات بین دو گروه خریدار و فروشنده ایجاد نخواهد شد و فضا برای دلالی از بین می‌رود.

بد نیست این را هم اضافه کنیم که از نظر کارشناسان، دلالی در ایران در دودسته خرد و کلان انجام می‌شود. دسته دلالان در اقتصاد کلان با رانت و اطلاعات از سوی افراد خاص به وجود می‌آیند و دسته دوم دلالانی هستند که در اقتصاد خُرد رخنه می‌کنند و با کوچک‌ترین سیگنال اطلاعاتی از کمبود کالای موردنظر در زمانی خاص شکل می‌گیرند.